Leczenie prostaty – kompleksowa diagnostyka i terapia

Leczenie prostaty

Schorzenia prostaty należą do dość powszechnych problemów dotykających szczególnie dojrzałych mężczyzn. Wiążą się z przykrymi i utrudniającymi codzienne funkcjonowanie dolegliwościami, które zwykle szybko postępują. Częste występowanie tego schorzenia sprawia, że wielu pacjentów zaniedbuje leczenie prostaty, traktując problemy z oddawaniem moczu jako naturalną konsekwencję dojrzałego wieku. Takie podejście nie jest właściwe, ponieważ dolegliwości związane z gruczołem krokowym można z powodzeniem leczyć, nie tylko zapewniając pacjentowi zdrowie, ale także znacząco podnosząc jakość jego życia.

Nowoczesne metody diagnostyczne pozwalają na precyzyjne określenie źródła i nasilenia problemu, a następnie umożliwiają dobór najskuteczniejszej metody jego eliminacji. To, w jaki sposób należy prowadzić leczenie prostaty, zależy od rozpoznanego schorzenia, kluczem jest więc szczegółowa diagnostyka. Niekiedy może to być choroba nowotworowa, jednak najczęstszą przyczyną jest łagodny rozrost stercza (prostaty).

Nie warto zatem lekceważyć pierwszych symptomów. Zaburzenia mikcji mogą oznaczać łagodny przerost gruczołu krokowego, czasem jednak mogą być wynikiem nowotworu. Im wcześniej podejmie się właściwe kroki, tym większa jest szansa na pełne wyleczenie. Poniżej znajdziesz wszystkie niezbędne informacje na temat gruczołu krokowego, jego funkcji, najczęstszych dolegliwości, a także nowoczesnych sposobów leczenia prostaty.

 

 

Gruczoł krokowy – charakterystyka i choroby

Co to jest gruczoł krokowy?

Gruczoł krokowy, powszechnie wśród pacjentów nazywany prostatą, jest jednym z elementów męskiego układu moczowo-płciowego. W środowisku medycznym zamienna nazwa na gruczoł krokowy to stercz. Stanowi ważną część w mechanizmie oddawania moczu, erekcji oraz ejakulacji (wytrysku nasienia).

Gruczoł krokowy położony jest w obrębie miednicy mniejszej poniżej pęcherza moczowego. Kształtem porównywalny jest do odwróconego stożka, gdzie podstawa graniczy z dnem pęcherza. Składa się z dwóch płatów bocznych i płata środkowego. Centralnie przez miąższ gruczołu przebiega cewka moczowa, tym samym zmiany rozrostowe, które zachodzą w obrębie narządu, powodują bezpośredni ucisk na cewkę moczową i powodują utrudniony przepływ moczu. Większość zaburzeń mikcji u mężczyzny spowodowana jest łagodnym rozrostem stercza (BPH).

 

Co to jest BPH?

BPH (z ang. benign prostatic hyperplasia) oznacza łagodny rozrost stercza i stanowi określenie zmian patofizjologicznych, które zachodzą w obrębie gruczołu krokowego i które są przyczyną zespołu dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych – LUTS (z ang. Lower Urinary Tract Syndroms). Część mężczyzn odczuwa nieznaczne dolegliwości, ale niektórzy pacjenci mają silne zaburzenia mikcji wymagające leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego.

Nazwa opisywanej jednostki chorobowej – „łagodny rozrost stercza” podkreśla, że schorzenie ma charakter łagodny i związane jest z rozrostem komórek gruczołowych i mięśniowych, czyli fizjologicznych elementów tego narządu. Łagodny rozrost stercza nie jest schorzeniem onkologicznym, a zaburzenia z nim związane nie są spowodowane guzem nowotworowym. Choć dokładna przyczyna BPH pozostaje nieznana, uważa się, że hormon o nazwie dihydrotestosteron jest odpowiedzialny za rozrost gruczołu krokowego. Czynniki wzrostu komórkowego i genetyka również mogą odgrywać rolę, zwłaszcza u młodych mężczyzn, u których pojawiają się objawy związane z istotnym klinicznie BPH.

 

Jakie są objawy u pacjentów z BPH?

Zaburzenia mikcji spowodowane BPH pojawiają się przeważnie u mężczyzn po 60 roku życia, a czasami nawet po skończeniu 50 lat. Objawy łagodnego rozrostu stercza dzielimy na dwie grupy. Pierwsza grupa to objawy, które pochodzą ze strony przeciążonego pęcherza moczowego i do których zaliczamy oddawanie moczu w nocy (nykturia), częstomocz w ciągu dnia, silne parcie, a czasami nawet nietrzymanie moczu z powodu silnego parcia bądź też ból.

Druga grupa to objawy związane z zaburzeniami opróżniania pęcherza tzw. „przeszkodowe”. Objawy tej grupy obejmują osłabienie strumienia moczu, wyczekiwanie na rozpoczęcie mikcji oraz wydłużony czas trwania mikcji, przerywany strumień moczu, wykapywanie moczu po mikcji, uczucie zalegania moczu w pęcherzu po mikcji, a w ostateczności zatrzymanie moczu.

 

Jaka jest diagnostyka w BPH?

Diagnostyka objawów ze strony dolnych dróg moczowych obejmuje przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, badanie fizykalne, zlecenie badań laboratoryjnych oraz wykonanie USG i badanie przepływu cewkowego. Wywiad skupiony jest głównie na zaburzeniach mikcji.

Badanie fizykalne skupione jest na  ocenie zewnętrznych narządów płciowych oraz badaniu przez odbyt  (badanie per rectum, DRE). Badanie przez odbyt jest podstawowym elementem diagnostyki BPH. Badający ocenia  wielkość gruczołu, elastyczność, jego kształt i powierzchnię oraz sprawdza, czy pacjent odczuwa dolegliwość bólową podczas badania.

Stwierdzenie w badaniu DRE  niejednorodnej struktury, wzmożonej spoistości narządu, bądź też wyczucie guzka mogą nasuwać podejrzenie raka stercza. Badanie per rectum jest podstawowym badaniem w trakcie pierwszej wizyty, które pozwala na postawienie wstępnej diagnozy.

Badania laboratoryjne obejmują przede wszystkim badanie ogólne moczu, stężenie kreatyniny oraz poziom PSA (z ang. prostate specific antygen – swoisty antygen stercza).

Badanie obrazowe w diagnostyce ambulatoryjnej opiera się na przeprowadzeniu badania ultrasonograficznego – USG prostaty. Urolog w trakcie badania ocenia nerki, pęcherz moczowy, gruczoł krokowy oraz wyznacza zaleganie moczu po mikcji – PVR (z ang. Post Voiding Residiual). W określonych przypadkach wykonywane jest USG przezodbytnicze, które pozwala w sposób bardzo dokładny wyliczyć objętość stercza oraz ocenić jego wewnętrzną strukturę.

W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej (rak stercza) wykonywana jest biopsja stercza z badaniem histopatologicznym.

 

 

Leczenie prostaty – jak przebiega?

Leczenie łagodnego przerostu stercza zaproponowane pacjentowi przez urologa powinno opierać się o stopień nasilania dolegliwości, wyniki badań oraz preferencje pacjenta. Stosowane procedury możemy podzielić na trzy główne grupy. W tym przypadku leczenie prostaty może polegać na obserwacji bądź fitoterapii (preparaty ziołowe), farmakologii (leki) lub dokonaniu zabiegu (operacji).

Leczenie farmakologiczne jest najpowszechniejszą formą leczenia BPH. Najważniejszymi preparatami stosowanymi są alfa-blokery i inhibitory 5-alfa-reduktazy. Alfa-blokery (doksazosyna, tamsulosyna, sylodosyna) działają na receptory alfa-adrenergiczne  zlokalizowane w  mięśniach gładkich okolicy szyi pęcherza, tylnej części cewki moczowej i torebki gruczołu krokowego powodując ich relaksację i ułatwiając opróżnianie pęcherza. Odczuwalna przez pacjenta poprawa występuje  na ogół po kilku dniach leczenia prostaty tymi preparatami. U niektórych osób leki mogą powodować spadki ciśnienia tętniczego, zawroty głowy, bądź też pojawić się może  wytrysk wsteczny.  Inhibitory 5-alfa-reduktazy (finasteryd, dutasteryd) są preparatami o działaniu hormonalnym, które blokując enzym 5-alfa-reduktazę, hamują przejście testosteronu w jego aktywną formę dihydrotestosteron. Efektem tego jest zmniejszenie objętości gruczołu  krokowego o średnio 18-28%.  Pełne działania tych preparatów osiągane jest po  minimum 6 miesiącach regularnego przyjmowania.

Chorzy, którzy nie odnieśli poprawy po leczeniu farmakologicznym, bądź pacjenci, u których doszło do zatrzymania moczu, kwalifikowani są do leczenia zabiegowego. Chirurgia łagodnego przerostu stercza dzieli się na zabiegi endoskopowe i otwarte.

 

 

Zatrzymanie moczu

Zatrzymanie moczu to problem z opróżnieniem pęcherza, który może mieć postać ostrą lub przewlekłą. W pierwszym przypadku – pojawia się nagle i najczęściej objawia się całkowitą niemożnością opróżnienia pęcherza. W przypadku przewlekłego zatrzymania w pęcherzu zawsze zostaje pewna ilość moczu. Ostre zatrzymanie moczu jest trudne do zlekceważenia, ale także w przypadku przewlekłej postaci tego schorzenia problemu nie należy ignorować, a jak najszybciej udać się do urologa.

U mężczyzn główną przyczyną jest rozrost gruczołu, który uciska cewkę moczową, uniemożliwiając prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego. Jeżeli chodzi o inne powody, które mogą wywołać problem, to wymienia się również zakażenie dróg moczowych, nadmierne spożywanie płynów (w tym alkoholu) i przyjmowanie niektórych leków.

Zatrzymanie moczu wstępnie diagnozuje się po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem. Oprócz niemożności opróżnienia pęcherza, na schorzenie może wskazywać także ból w podbrzuszu nasilający się wraz z parciem na pęcherz. Paradoksalnie, objawem przewlekłej postaci choroby może być również nietrzymanie moczu. Aby ustalić przyczyny problemu, lekarz urolog przeprowadza badanie fizykalne oraz badanie per rectum gruczołu krokowego (prostaty), dodatkowo wykonuje USG układu moczowego i stercza oraz zleca  wykonanie podstawowych badań – badanie ogólne moczu, kreatynina oraz PSA. Po określeniu przyczyn zatrzymania moczu wdraża się optymalną ścieżkę leczenia.